Từ đầu năm 1944, cao trào chống Nhật, cứu nước dâng lên khắp cả nước. Tại huyện Tiên Lãng, giữa tháng 4/1944, Huyện bộ Việt Minh được thành lập, đề ra nhiệm vụ phát triển cơ sở Việt Minh, thành lập các đội tự vệ và các đoàn thể cứu quốc ở khắp các làng xã, chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền. Đến đầu năm 1945, phong trào Việt Minh ở Tiên Lãng đã phát triển mạnh, tổ chức những cuộc mít tinh, rải truyền đơn đấu tranh đòi bãi bỏ thu thuế thóc, vận động lý trưởng các làng không thu thóc của dân nộp cho Nhật. Tiếp thu ánh sáng cách mạng, nhiều thôn, làng trong huyện xúc tiến thành lập tổ chức Việt Minh, xây dựng cơ sở quần chúng, phát động nhân dân đấu tranh.
Thời gian này, tại các địa phương, như Tổng Kinh Lương (tức xã Cấp Tiến cũ), tổng Hán Nam (tức xã Kiến Thiết cũ), tổng Tử Đôi (tức xã Đoàn Lập và xã Bạch Đằng cũ), nay thuộc xã Tân Minh, nhiều tổ chức quần chúng cứu quốc do Mặt trận Việt Minh tuyên truyền, vận động đã được thành lập và phát triển. Những hạt nhân đầu tiên của phong trào, như các ông Nguyễn Xuân Tiến thôn Kinh Lương, Trần Thanh (tức Thìn), Phạm Văn Diệp thôn Phương Lai vận động quần chúng rải truyền đơn, treo cờ búa liềm ở chùa Quán Đá, tổ chức thu môn bài thuế và giữ không cho lý trưởng thu thóc của dân nộp cho giặc Nhật, thành lập các đội tự vệ cứu quốc. Ông Vũ Xuân Bảng thôn Hán Nam tuyên truyền được 10 người tham gia Hội ái hữu đi vận động nhân dân các làng An Tử Hạ, Bắc Phong, Nam Phong giúp đỡ nhau “lá lành đùm lá rách”, vận động các hào lý cho dân vay lương thực để chống đói, đem thóc nghĩa thương cứu tế cho người đói... Tự vệ cứu quốc Tổng Tử Đôi tổ chức tuyên truyền 10 chính sách của Việt Minh tại đình Hộ Tứ và gốc cây cậy ở Tiên Đôi Nội v.v…
Giữa lúc khí thế cách mạng của quần chúng đang dâng cao trong cả nước, thì xảy ra nạn đói khốc liệt đầu năm 1945 do chính sách vơ vét, bóc lột của phát xít Nhật, làm cho hàng triệu đồng bào ta bị chết đói thê thảm. Tổng Kinh Lương chết 1006 người trong nạn đói này; riêng làng Phương Lai chết 246 người, 17 gia đình chết không còn ai, 10 gia đình chết từ 2 – 3 người. Tổng Hán Nam chết hơn 1000 người, hơn 30 gia đình chết không còn một ai. Tổng Tử Đôi lúc bấy giờ, làng nào cũng có người chết đói, hàng chục gia đình chết đói, chết dịch không còn một ai. Riêng làng Đông Xuyên Ngoại chết tới 200 người. Cảnh tượng chết đói năm 1945 thật là khủng khiếp. Vốn có truyền thống lịch sử đoàn kết đấu tranh, lại phải hứng chịu cảnh đói khổ, chết chóc do bọn cướp nước gây ra, nhân dân các làng, tổng càng sục sôi căm thù quân phát xít, vùng lên theo tiếng gọi của Mặt trận Việt Minh khởi nghĩa giành quyền sống.
Đầu tháng 7/1945, cao trào Mặt trận Việt Minh lên cao và diễn ra công khai ở nhiều địa phương của Kiến An, Hải Phòng. Tin khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Kim Sơn, Kiến Thụy, ngày 12/7/1945 truyền về làm nức lòng nhân dân Tiên Lãng. Ban lãnh đạo Huyện bộ Việt Minh Tiên Lãng quyết định phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền ở huyện. Sáng ngày 19 tháng 8, lực lượng tự vệ từ huyện Kiến Thụy tiến sang, từ Vinh Quang kéo lên, từ Khởi Nghĩa tiến xuống cùng đông đảo quần chúng rầm rập tiến vào phủ huyện, buộc tri huyện Nguyễn Đình Tại phải đem toàn bộ ấn tín, hồ sơ, tài liệu nộp cho Mặt trận Việt Minh.
Hoà cùng đoàn quân khởi nghĩa hào hùng ấy, có các chiến sỹ tự vệ và quần chúng cách mạng từ làng Phương Lai, tổng Kinh Lương, do các ông Trần Thanh, Phạm Văn Diệp, Nguyễn Xuân Tiến dẫn đầu, tiến lên huyện lỵ tham gia giành chính quyền thắng lợi. Sáng ngày 20 tháng 8 năm 1945, tự vệ các làng, xã thuộc tổng Tử Đôi, tổng Kinh lương, đội ngũ chỉnh tề, tay giương cao cờ đỏ sao vàng đi đầu đoàn quần chúng kéo lên sân đình Cựu Đôi dự mít tinh chào mừng Ủy ban cách mạng lâm thời huyện Tiên Lãng. Ngày 24 tháng 8, Mặt trận Việt Minh tổng Kinh Lương được thành lập, cử ra Ủy ban cách mạng lâm thời do ông Phạm Văn Diệp, người làng Phương Lai làm Chủ tịch ủy ban, đồng thời quyết định thành lập lực lượng tự vệ xã để bảo vệ chính quyền. Tại tổng Tử Đôi, quần chúng nhân dân tập trung về đình Hộ Tứ nghe ông Nguyễn Văn Sơ, Chủ tịch Uỷ ban cách mạng lâm thời huyện Tiên Lãng tuyên bố thành lập chính quyền cách mạng ở địa phương. Trước khí thế cách mạng, chánh tổng, lý trưởng các làng của tổng Hán Nam lần lượt nộp sổ sách, con dấu. Liền sau đó, chính quyền cách mạng được lập ra ở 11 làng trong Tổng, gọi là Ban uỷ nhiệm làng. Đến cuối tháng 8/1945, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi hoàn toàn ở các tổng Kinh Lương, Hán Nam, Tử Đôi. Các đoàn thể cách mạng như Hội Phụ nữ cứu quốc, Đoàn Thanh niên cứu quốc, Hội Nông dân cứu quốc và lực lượng tự vệ ở các làng lần lượt ra đời. Mặt trận Việt Minh, Ủy ban cách mạng lâm thời cùng các làng nhanh chóng tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ do chính quyền cách mạng đề ra.
Ngày 2/9/1945, lực lượng tự vệ các làng, các tổng đội ngũ chỉnh tề, mang theo vũ khí, cờ đỏ sao vàng, tổ chức tuần hành, biểu dương lực lượng đổ về huyện lỵ, dự cuộc mít tinh long trọng chào mừng ngày độc lập. Từ đây, nhân dân ta thực sự đổi đời, làm chủ cuộc sống của mình; cả nước sục sôi khí thế tổng khởi nghĩa, làm cuộc cách Tháng 8 thắng lợi, giành Độc lập - Tự do cho dân tộc, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ngày nay.
Ngay sau ngày khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi, cách mạng thành công, cùng với việc củng cố chính quyền, thực hiện sự chỉ đạo của trên, Uỷ ban cách mạng lâm thời các địa phương tiến hành bỏ cấp tổng, thành lập cấp xã. Tổng Kinh Lương, trên cơ sở 7 thôn: Phương Lai, Quan Bồ, Kinh Lương, Phú Xuân, Phú Lương, Thái Lai, Hào Lai thành lập xã Cấp Tiến. Tổng Hán Nam, trên cơ sở 11 làng hiện có, sát nhập lại thành 5 thôn là: Nam Tử, Tuần Tiến, Liên Phong, Liên Hào, An Thạch thành lập xã Kiến Thiết. Tổng Tử Đôi tách ba làng Xuân Lai, Xuân Hoà, Xuân Quang cùng với làng Phác Xuyên của tổng Phú Kê thành lập xã Bạch Đằng. 10 làng còn lại: Nhân Vực, Hộ Tứ Nội, Hộ Tứ Ngoại, Đông Xuyên, Tiên Đôi Nội, Vân Đôi, Tiên Đội Ngoại, Tử Đôi, Tỉnh Lạc và Đông Xuyên Ngoại lập thành xã Đoàn Lập.
80 năm qua, Đảng bộ và nhân dân bốn xã Cấp Tiến, Kiến Thiết, Đoàn Lập, Bạch Đằng đã làm nên những thành tích vẻ vang, góp phần xứng đáng vào công cuộc giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ngày nay, trước yêu cầu mới của công cuộc dựng xây và bảo vệ đất nước, bốn xã được hợp nhất, thành một, mang tên xã Tân Minh. Xã Tân Minh, cái tên đã đi vào lịch sử hào hùng của dân tộc cách nay 556 năm. Đó là tên cũ của huyện Tiên Lãng, được vua Lê Thánh Tông đặt vào năm Quang Thuận thứ 10. Mang tên mới có ý nghĩa lịch sử của dân tộc, Đảng bộ và nhân dân xã Tân Minh càng tin tưởng, tự hào vững bước vào kỷ nguyên mới của đất nước, cùng đoàn kết, quyết tâm xây dựng quê hương văn minh, giàu mạnh theo phương châm của Đại hội Đại biểu Đảng bộ xã Tân Minh lần thứ Nhất, nhiệm kỳ 2025 – 2030: “HỘI TỤ - ĐOÀN KẾT – PHÁT TRIỂN –THÀNH CÔNG”.
MINH NGỌC